De heilige Petrus in Rome

Petrus was volgens het Nieuwe Testament een van de twaalf apostelen. Hij heette eigenlijk Simon maar werd door Jezus “Kefas” genoemd, Aramees voor rots wat in het Grieks vertaald wordt als “Petros”. Vandaag kennen we hem als Sint-Pieter, eerste bisschop van Rome en eerste paus van de Rooms-katholieke kerk. In de kunst wordt hij afgebeeld met sleutels, een omgekeerd kruis, een visnet of een haan.

Of Petrus echt in Rome is geweest, is voer voor een eeuwig durende discussie. Er is immers geen bewijs dat Petrus ooit een voet in Rome gezet heeft. Heel wat historici gaan er van uit dat hij nooit in Rome verbleef en begraven werd in Jeruzalem. Toch zijn er in Rome heel wat plekken met zijn persoon verbonden. In dit artikel bezoeken we 12 plaatsen die volgens de overlevering met zijn levensverhaal zijn gelinkt.

Cimitero Ostriano

Het kerkhof Ostriano is de oude benaming van het catacombecomplex Maggiore langs de Via Nomentana. Hier werden o.a. de soldaat-martelaars Papia en Mauro begraven en de heilige Emerenziana, de zus van de heilige Agnese. In een bron uit de 6de eeuw wordt de plek omschreven als “de sede ubi prius sedit Sanctus Petrus“. Het zou de eerste plek geweest zijn waar Petrus verbleef toen hij aankwam in Rome. Hier zou Petrus tevens bekeerlingen hebben gedoopt in een kleine rivier die Ostrio werd genoemd, vandaag gekend als de Fosso di Sant’Agnese, vlakbij de rivier Amiene (Parco delle Valli).

Basilica di S. Pudenziana

Onder de basiliek S. Pudenziana zijn er resten opgegraven van een antieke Romeinse woning die toegeschreven wordt aan senator Pudente. Petrus zou in deze woning verbleven hebben als gast van de senator die zich liet bekeren tot het christendom. In de woning wordt een tafel bewaard waar Petrus de eucharistie zou opgedragen hebben. Pundenzia en haar zus Prassede waren dochters van deze senator en zouden allebei vervolgd worden als christen en vereerd als martelaar.

Chiesa di S. Prisca

Onder de kerk S. Prisca op de Aventijn zijn eveneens resten opgegraven van een zeer oude woning waarin de eerste christenen samenkwamen om de eucharistie te beleven. Het huis behoorde toe aan Aquila e Priscilla die eveneens later vervolgd werden en vereerd als martelaar. Sommige bronnen vertellen dat ook hier Petrus de eucharistie zou opgedragen hebben.

Basilica di S. Sebastiano

De basiliek S. Sebastiano aan de Via Appia Antica werd vroeger aangeduid als “Domus Petri” omdat Petrus hier gewoond zou hebben. Paus Damasus liet een inscriptie in de kerk aanbrengen met de vermelding dat op deze plek Petrus en Paulus woonden.

Basilica di S. Maria in Via Lata

De basiliek S. Maria in Via Lata in de Via del Corso wordt ook toegeschreven als de plek waar Petrus, Paulus en Lucas woonden. Ze zouden hier samen de Handelingen der Apostelen geschreven hebben.

Carcere Mamertino – chiesa di S. Pietro in Carcere

Omdat Petrus in Rome een aantal vrouwen van belangrijke mannen waaronder de perfect Agrippa had bekeerd en zij besloten hadden tot geheelonthouding, werd er een prijs op zijn hoofd gezet. De perfect was vastbesloten zijn minnaressen terug in bed te krijgen en liet Petrus vervolgen. Hij werd gearresteerd en opgesloten in de Mamertijnse gevangenis waarop vandaag de chiesa di S. Pietro in Carcere is gebouwd. Volgens de overlevering zou ook Paulus gelijktijdig gevangen genomen zijn en zaten ze hier samen vast. Twee cipiers lieten zich prompt bekeren en werden gedoopt door Petrus die met een kruisteken wat water liet stromen uit de celwand. De cipiers openden de celdeur zodat Petrus kon ontsnappen. Na de ontdekking van de vlucht werden de cipiers gearresteerd, ter dood veroordeeld en later heilig verklaard (S. Processo en S. Martiniano).

Basilica di S. Pietro in Vincoli

De basiliek S. Pietro in Vincoli vind je op de heuvel Oppio in de wijk Monti. Volgens de overlevering kreeg Elia Eudocia tijdens een reis naar Palestina van de Patriarch van Jeruzalem een deel van de boeien van Petrus cadeau (5de eeuw). Elia gaf zijn dochter de opdracht om de boeien naar de paus in Rome te brengen. De paus liet de boeien samenbrengen met het deel dat in Rome bewaard werd en bij wonder vormden ze vanzelf terug een gesloten ketting. Ter nagedachtenis van dit mirakel werd deze kerk gebouwd waar de boeien nog steeds worden bewaard.

Chiesa dei SS. Nereo e Achilleo

Petrus sloeg op de vlucht uit Rome. Ter hoogte van de thermen van Caracalla liet hij een verband vallen. De boeien uit de cellen hadden hem immers verwond. Dat verband wordt bewaard in het kerkje SS. Neri e Achillo dat daarom het achtervoegsel “in fasciola” draagt.

Chiesa del Domine quo vadis

De kerk Domine quo vadis langs de Via Appia Antica herinnert aan de plek waar Petrus op zijn vlucht uit Rome Jezus ontmoette. Jezus antwoordde op de vraag waar hij heen ging: “Naar Rome om opnieuw gekruisigd te worden”. Petrus begreep de boodschap en keerde op zijn stappen terug om zich in Rome opnieuw te laten arresteren.

Piazza S. Pietro in Vaticano

In het jaar 64 (of is het 67 of 69?) op 29 juni wordt hij ter dood gebracht op de Vaticaanse heuvel in het circus van keizer Nero. Volgens de overlevering vraagt hij zelf om ondersteboven gekruisigd te worden. Het laatste wat hij ziet is de monumentale obelisk die in het midden van het stadion staat. Deze obelisk staat vandaag centraal op de Piazza di S. Pietro voor de Sint-Pietersbasiliek. Volgens de overlevering werden Petrus en Paulus op hetzelfde moment ter dood gebracht.

Basilica di S. Pietro in Vaticano

Na de val van het Romeinse Rijk raakt het circus van Nero in verval en wordt het een christelijke begraafplaats. De eerste christenen geloven dat Petrus op de plek waar hij gekruisigd werd ook begraven ligt en de plaats wordt heel snel een bedevaartsoord. De basiliek is precies boven een oud herdenkingsmonument gebouwd dat de plek van de graftombe van Petrus aangeeft.

Volgens historici is 29 juni niet toevallig gekozen. Het is sinds de oudheid de dag van het feest van de tweeling Romulus en Remus. Een mooi voorbeeld van hoe een heidens feest door de christenen wordt gerecycleerd tot een christelijk feest. De twee apostelen Petrus en Paulus, stichters van de Kerk worden zo gevierd op dezelfde dag als de tweeling die Rome stichtte.

Tijdens renovatiewerken in de jaren ’20 en ’30 van vorige eeuw werd het skelet van een oude man opgegraven onder de basiliek. Paus Paulus VI besloot in 1968 dat het gaat om de stoffelijke resten van de heilige Petrus. Er worden dagelijks rondleidingen verzorgd om de catacomben onder de basiliek te bezoeken waarbij je even tussen de stenen een blik mag werpen op de (vermeende) graftombe.

Chiesa di S. Pietro in Montorio

De kerk S. Pietro in Montorio vind je op de heuvel Gianicolo niet zo heel ver van Vaticaanstad. Volgens sommige bronnen zou Petrus precies op deze plek gekruisigd zijn en pas nadien in het circus van Nero begraven. In de 9de eeuw werd hier een klooster gebouwd met de naam “Beati Petri quod vocatur ad Ianuculum”. De kerk uit de 14de eeuw werd “Sancti Petri Montis Aurei” genoemd wat later vervormd werd tot “in Montorio” (gouden berg).

Besluit

Is Petrus nu in Rome geweest en werd hij er gekruisigd en begraven? Waarschijnlijk niet. Rome was als hoofdstad van het Romeinse Rijk eeuwenlang het centrum van de wereld. Keizer Constantijn die als eerste keizer de christenen toeliet hun geloof te belijden, zorgde met de bouw van heel wat kerken ervoor dat Rome het centrum van dit nieuwe geloof werd. Om dit te bewerkstellingen waren verhalen over sterke prominente figuren nodig zoals Petrus en Paulus die als martelaars in Rome stierven en zo pelgrims uit de hele wereld naar Rome konden lokken. Puur historisch zou Jeruzalem het centrum van de katholieke kerk kunnen zijn maar de sterke band tussen keizer Constantijn en zijn opvolgers en de katholieke Kerk stak daar een stokje voor.