In 1931 werd tijdens de werken aan de bouw van de magazijnen voor het Teatro dell’Opera een mithraeum gevonden in de buurt van het Circo Massimo vlakbij de stallingen van de “carceres” (strijdwagens).
Het heiligdom bevindt zich nu diep onder de grond onder de magazijnen maar bevond zich in de derde eeuw n. C. op het gelijkvloers van een groter complex gebouwd opgetrokken in baksteen en voorzien van tongewelven als zoldering.
Een mithraeum was een tempel voor het Mithraïsme, de religie van de zonnegod Mithras die in de eerste eeuwen vooral geliefd was bij Romeinse legionairs. In de belangrijkste garnizoensplaatsen in het hele Rijk en ook in Rome zelf waren vele mithraea gebouwd.
Deze religie was uitsluitend voorbehouden voor ingewijden en bestond enkel uit mannen. De mithraea bevonden zich dan ook meestal achterin een gebouw en de toegang was enkel bekend voor de ingewijden. Een mithraeum heeft meestal dezelfde indeling. Er is een altaar, een troon voor de grootmeester, zitjes aan de zijkant voor de leden en in het midden een offerruimte.
Als we het magazijn betreden, dalen we meteen een trap af naar de kelder. De eerste ruimte is een soort wachtruimte. Daarna een deur (nu verdwenen) naar de tweede ruimte met twee nissen waarin beeldjes stonden.
Tenslotte de doorgang naar de derde ruimte, het eigenlijke heiligdom. We zien een altaar, een troon voor de grootmeester die de viering voorzat en in het midden een marmeren versiering in de vloer met gaten om het offerbloed te laten weglopen.
De muren waren bepleisterd en vertonen nog resten van opschriften en tekeningen. Aan de rechterkant een klein bas-reliëf met de zonnegod en de stier. Aan de linkerkant een schitterend bas-reliëf in groot formaat dat zeer waarschijnlijk vroeger in het midden hing. Op dit werk zien we de zonnegod verschillende keren waarbij hij telkens een ander aspect van de cultus uitbeeldt.
Dankzij dit goed bewaarde reliëf hebben historici veel kunnen leren over de cultus die geen geschreven bronnen kent. Alles werd immers mondeling doorgegeven van generatie op generatie en gebeurde in het grootste geheim. Toen deze religie in het gedrang kwam door de opkomst van het christendom heeft men heel wat elementen uit deze cultus overgenomen zoals bv 25 december, geboorte van Mithras (en van Jezus) en de cyclus van leven en verrijzenis.
Het complex is enkel te bezoeken met gids op afspraak.