Het complex van de Basilica di San Giovanni in Laterano telt verschillende bezienswaardigheden waaronder de basiliek, het klooster, de doopkapel, de obelisk, de Scala Santa en het grote Palazzo del Laterano. Het geheel valt volledig onder extraterritorialiteit van het Vaticaan.
Vandaag is het palazzo ingericht als Historisch Museum van de Pauselijke Staat; er zijn kantoren en appartementen. Let op: verplicht reserveren voor een bezoek en rondleiding enkel met gids. Aantal deelnemers doet er niet toe, bij mijn bezoek in mei 2022 bestond de groep uit de gids en mezelf.
Het gebied van de Lateranen is al sinds de 4de eeuw de hoofdresidentie van de paus, lang voor het Vaticaan dus. Het terrein liep helemaal tot de basiliek SS. quattro coronati, een versterkte kerkburcht waar de paus toevlucht kon zoeken bij gevaar.
De naam van het gebied is afgeleid van de Romeinse familie Plauzi Laterani die hier in de oudheid een residentie bezat. Later bevonden zich hier legerkazernes die door Constantijn vernietigd werden toen hij Rome verwierf. Hij liet hier vervolgens een basiliek en doopkapel bouwen, ingewijd door Paus Sylvester in 324.
Tijdens de middeleeuwen verlieten de pausen de Lateranen. Wanneer ze terugkeren naar Rome is het complex dermate verouderd dat ze hun intrek nemen in de S. Maria in Trastevere en nadien in de S. Maria Maggiore om in 1377 uiteindelijk naar het nieuwe complex in het Vaticaan te verhuizen.
Het huidige gebouw is opgetrokken eind 16de eeuw in opdracht van paus Sixtus V in renaissancestijl. Hiervoor werd het oude en veel grotere gebouw uit de tijd van keizer Constantijn afgebroken. Architect is D. Fontana die zich liet inspireren door Palazzo Farnese.
De Egyptische obelisk Lateranense meet 32,18 m en is zo de grootste van alle obelisken in Rome (en in de wereld). Gemaakt uit rood graniet met een gewicht van 455 ton in de 15e eeuw v. Chr. door farao Thoetmosis III en opgericht door zijn kleinzoon Thoetmosis IV. Hij stond voor de tempel van Amon in Thebe. Keizer Constantijn liet de obelisk overbrengen naar Alexandrië met als doel hem in Constantinopel te krijgen. Dit lukte niet en keizer Constantijn II bracht de obelisk naar Rome en plaatste hem op de spina van het Circus Maximus. Na de val van het Rijk brak de obelisk in 3 stukken. In 1588 heropgericht op deze plaats door paus Sixtus V op de plek waar eerder het ruiterstandbeeld van keizer Marcus Aurelius stond.
In 1929 werd in dit palazzo het Pact van Lateranen gesloten waarbij de rechtstaat en extraterritorialiteit van het Vaticaan werd vastgelegd. De tafel en het boek met de handtekeningen zijn te bezichtigen in de sala dei papi.
Op 28 juli 1993 werden de zijingang, de loggia’s erboven en een deel van de zijgevel beschadigd door een autobomaanslag, gepleegd door de Cosa Nostra maffia. Gelukkig kon de schade snel hersteld worden. Om veiligheidsredenen is het plein nu autovrij en geldt er een verbod om te parkeren of te stoppen.
Een bezoek in het palazzo gaat langs talrijke zalen en gangen versierd met fresco’s en wandtapijten met als onderwerp personages uit de Bijbel, episoden uit het christendom, keizers en pausen. Je bekijkt ook het officiële appartement met privékapel van de paus als bisschop van Rome. Op het einde van het bezoek stap je de basiliek in via de private toegang aan de zijkant.
Praktische info: website en reservering bezoek.