Het verhaal van de Fontana delle Naiadi
Op de mooie Piazza della Repubblica niet ver van station Termini staat centraal een enorme waterpartij: de Fontana delle Naiadi. Wist je dat dit een ontwerp in Liberty-stijl is? Deze fontein dateert uit begin 20ste eeuw. In dit blogartikel gaan we dieper in op de geschiedenis van deze plek.
Paus Pius IX (paus van 1846 tot 1878) liet tijdens zijn lange pontificaat het antieke aquaduct Aqua Marcia restaureren dat de Goten in de zesde eeuw hadden vernield. Het beheer van het aquaduct en bijhorende fonteinen werd toevertrouwd aan de maatschappij “Acqua Pia Antica Marcia”, een opschrift dat je vandaag nog op sommige putdeksels en fonteinen kunt terugvinden.
Om het herstel van het aquaduct luisterrijk te vieren wilde de paus een grote waterpartij die zijn naam zou dragen, net zoals zoveel andere pausen hem dat hadden voorgedaan. Het was een eenvoudige cirkelvormige fontein met rotsige randen met waterstralen die naar het midden spoten. Deze fontein werd gebouwd op de plek waar vandaag het monumento ai Caduti di Dogali staat, een stuk dichter dus bij Termini. De paus kon de inhuldiging nog net meemaken op 10 september 1870 want 10 dagen later werd de Porta Pia bestormd en kwam een einde aan zijn wereldlijke macht.
In 1888 werd de buurt heringericht en besloot men de 18 jaar oude fontein af te breken. Architect Alessandro Guerrieri werd gevraagd een totaal nieuwe ontwerp te tekenen. Hij ontwierp drie concentrische cirkels met een achthoekig bassin met op de hoeken 4 gehurkte leeuwen. Het project moest klaar zijn voor het bezoek van de Duitse keizer Wilhelm II, wat jammer genoeg net niet lukte.
De beeldhouwer Mario Rutelli uit Palermo kreeg een nieuwe kans en ontwierp in 1901 een fontein met vier naakte bronzen vrouwelijke figuren, de zogenaamde najaden, in plaats van de leeuwen. Najaden zijn waternimfen, dochters van de riviergoden volgens de Griekse mythologie. De nimf van de meren (met de zwaan), de nimf van de rivieren (met een watermonster), de nimf van de ondergrondse meren (met een draak) en de nimf van de oceanen (met een paard).
Het geheel werd afgeschermd met een laag ijzeren hek (nu verdwenen). Omdat de wulpse houding van de dames als erg onfatsoenlijk werd beschouwd door het Vaticaan, liet de paus (die ondertussen zijn macht in Rome verloren was) een klacht neerleggen bij het stadsbestuur via de hoofdredacteur van de Vaticaanse krant. Daarop plaatste men in afwachting van de uitspraak een hoog houten hek rond de fontein.
De dagen daarop was het een komen en gaan van jongeren die tussen en op de schutting klommen om een glimp te kunnen opvangen van al dat vrouwelijk schoon. Toen het stadsbestuur de klacht verwierp, bestormde een dolle menigte de fontein en braken het hek voorgoed af. De paus was flink op zijn plaats gezet en heel progressief Rome juichte.
Voor de centrale middengroep creëerde Rutelli een wat bizar gevecht van tritoni (zeegoden), een dolfijn en een octopus. In 1911 werd deze creatie op de fontein geplaatst wat al snel de spottende bijnaam “il fritto misto” in de volksmond kreeg, een verwijzing naar een schotel met gefrituurde zeevruchten. Het werd snel verwijderd en Rutelli kreeg de opdracht iets nieuws te verzinnen.
Het mislukte werk met de spottende bijnaam werd voor jaren weggestoken in een vergeten hoekje van het park op piazza Vittorio Emanuele II. Pas recent bij de totale renovatie van het park kreeg het eindelijk de plaats die het verdient: centraal in een nieuw bassin midden in het park.
In 1912 kreeg de fontein dan zijn definitieve uiterlijk zoals we het vandaag kennen. Centraal een zeegod die een zeedier vastgrijpt als symbool voor de heerschappij van de mens over het water. De officiële inhuldiging volgde in 1914. In 2019 wordt een nieuwe lichtinstallatie toegevoegd.
Een grappige anekdote: Rutelli zou tot zijn dood in 1941 jaarlijks naar Rome afzakken om een koffie te drinken in een bar onder de arcade met de 2 dames die model stonden voor zijn waternimfen. Ze waren alle drie apetrots op het werk en lieten zich er graag fotograferen. De bejaarde dames keken daarbij met weemoed naar hun jongere zelf.
Meer Liberty in Rome? Zie Romewandeling “Stile Liberty”.
De buurt van deze fontein ontdekken? Zie Romewandeling “Termini”.
Meer fonteinen in Rome? Zie Romewandeling “De 20 mooiste fonteinen in centrum Rome”.