Het verschil tussen een oratorio, chiesa, duomo, cattedrale en basilica

Oratorio

Een oratorio (oratorium) verwijst naar een plaats van gebed en is afgeleid van het Latijns “orare” (bidden). Er kan de mis opgedragen worden maar het is geen parochiekerk. De oorsprong is te vinden in de eerste gebedsplaatsen nabij de catacomben waar pelgrims de martelaren konden gedenken. Een oratorium vind je zowel in kloosters, palazzi, scholen, kastelen, kerken, enz… Voorbeelden in Rome zijn het Oratorio del Gonfalone, Palazzo dei Filippini, het Oratorio di S. Andrea dei pescivendoli, Oratorio di S. Andrea a Ponte Milvio en de drie oratoria naast S. Gregorio al Celio.

Het is tevens de term voor een vocaal werk met religieuze inhoud voor koor of orkest. De eerste oratoria werden opgevoerd in de S. Maria in Vallicella (Chiesa Nuova). De congregatie gesticht door de heilige F. Neri hield er lezingen afgewisseld met koorgezangen.

Chiesa

De chiesa (kerk) is een gebouw voor christenen om de mis te vieren. Het woord is afgeleid van het Latijnse ecclesia en het Griekse ἐκκλησία (ekklesía). De meeste kerken zijn verbonden aan een parochie. De eerste christenen kwamen samen bij elkaar in huis. Pas toen de gemeenschap te groot werd en de christenen niet meer vervolgd werden, kon men kerken bouwen om met grote aantallen samen te komen. Onder keizer Constantijn I worden enkele belangrijke kerken gebouwd in Rome waaronder de eerste S. Pietersbasiliek. In Rome zijn er vandaag meer kerken dan dagen in een jaar.

Cattedrale

De cattedrale is een kerk waar zich de de zetel (cathedra) van de bisschop van het bisdom bevindt. Deze zetel (of troon) is opgesteld aan de zijkant van het priesterkoor. Het is hierdoor de belangrijkste kerk van het hele bisdom en de plek waar de bisschop normaal gezien de mis opdraagt. Italië heeft met 227 kathedralen na Brazilië het grootste aantal katholieke kathedralen. De kathedraal van Rome is niet de S. Pietersbasiliek (zoals velen denken) maar de S. Giovanni in Laterano. De bisschop van Rome is de paus zelve.

Basilica maggiore

De vier grote pauselijke kerken S. Giovanni in Laterano, S. Pietro in Vaticano, S. Paolo fuori le mura en S. Maria Maggiore hebben de eretitel basilica maggiore en ze bevinden zich alle vier in Rome. Ze hebben allemaal een Porta Santa (Heilige deur) en een pauselijk altaar. Ooit waren ze 24u/24u geopend en kon je er doorlopend te biecht gaan. Je herkent ze verder nog aan drie symbolen: een fluwelen conopeum (soort parapluutje), het tintinnabulum (een klokje) en de “cappa magna” (een rood gewaad). In en op het gebouw mogen de gekruiste sleutels (pauselijk symbool) aangebracht worden.

Vaak zijn kathedralen ook basiliek. Men spreekt dan van een kathedrale basiliek zoals de S. Giovanni in Laterano.

Basilica minore

Alle resterende basilieken binnen en buiten Italië vallen onder de categorie basilica minore. Dat zijn er meer dan 1700 in de hele wereld waarvan bijna 70 in Rome. De term “basilica” wordt aan een kerk gegeven als eretitel om ze te onderscheiden omwille van historische waarde of omdat ze belangrijkere relieken bevat. Het hoeft dus niet perse de grootste kerk van een gemeente te zijn. Het zegt ook niets over architectuur of kunstschatten. Een basilica minore herken je aan de zijden conopeum en het tintinnabulum (een klokje). Het gebouw mag tevens de gekruiste sleutels (pauselijk symbool) dragen en de priester draagt een zwarte mozetta met rode bies.

Duomo

De term duomo wordt in Italië gebruikt om de belangrijkste kerk van een gemeente aan te duiden. Officieel zou dat enkel de kathedraal mogen zijn verbonden aan een bisschop maar in realiteit wordt de term gebruikt in zowat elke Italiaanse gemeente van omvang zoals bv. de duomo di Monza (geen kathedraal). Het woord is afgeleid van het Latijnse “domus” (huis) en verwijst dus naar de kerk als huis van God. In het Engels en Frans verwijst de term dome/dôme naar de koepel die de kerk versiert. In Rome wordt de term niet gebruikt maar de duomo van Rome is natuurlijk de S. Giovanni in Laterano!