Romewandeling Borromini in Rome

Praktisch

Startpunt: metrohalte S. Giovanni
Eindpunt: Sint-Pietersbasiliek (Vaticano)
Afstand: 8 km

Legende kaartje:
– genummerd: gebouwen die hij ontwierp of een bijdrage leverde, belangrijke plekken in zijn leven
– paars: niet opgenomen in deze wandeling (3)

Beschrijving Romewandeling “Borromini in Rome”

Borromini en Bernini zijn de bekendste architecten van de barokke architectuur in Rome. Deze Romewandeling gaat langs de 15 belangrijkste gebouwen die Borromini realiseerde of waar hij een bijdrage aan leverde. In die tijd was het de gewoonte dat verschillende architecten samenwerkten of dat de ene het werk van de andere overnam (overlijden, tijdsgebrek, dispuut met de opdrachtgever,…).

Francesco Castelli werd geboren in 1599 in de buurt van het Luganomeer. Hij veranderde zijn naam in “Borromini” om zich te onderscheiden van de vele andere architecten in Rome. Na zijn leertijd in Milaan trok hij in 1619 naar Rome waar hij onderdak vond bij een familielid en in contact kwam met zijn verre oom Carlo Maderno en met hem kon samenwerken.

Na diens dood sloot Borromini zich aan bij een groep restaurateurs en architecten rond Bernini met wie hij vele discussies voerde maar toch vaak samenwerkte. Hij werd een veel gevraagde architect dankzij zijn technisch vernuft en zijn gedurfde golvende ontwerpen. Hij werd verantwoordelijk voor vele restauraties en verbouwingen maar ontwierp en voltooide uiteindelijk maar een tiental gebouwen.

Na de dood van paus Innocentius X verloor hij zijn aanstelling in tegenstelling tot Bernini die wel de favoriet van de nieuwe paus werd. Uiteindelijk pleegde hij in 1667 zelfmoord na jaren van diepe depressies en ziekte.

We starten de wandeling aan metrohalte S. Giovanni. Wandel naar de basiliek S. Giovanni in Laterano. Omdat de basiliek in slechte conditie verkeerde, vroeg paus Innocentius X hem om deze te renoveren om te schitteren in het jubeljaar 1650. Hij bracht grondige veranderingen in het interieur aan met nieuwe pijlers, grote ramen en barokke decoraties. Neem Via Merulana en wandel deze af tot aan de S. Maria Maggiore.

Wandel rond de basiliek heen en neem Via A. Depretis tot aan het kruispunt met Via del Quirinale. Hier vind je een van zijn meesterwerken: de S. Carlo alle quattro fontane of ook de S. Carlino. Hij werkte hier bijna zijn hele leven aan en noemt het zelf zijn eerste eigen werk. Hij slaagt er in om op een kleine oppervlakte toch een zee van licht en ruimte te creëren.

Neem Via delle quattro fontane tot aan Palazzo Barberini aan je rechterkant. De uitbreiding van het gebouw was een project van C. Maderno en Borromini. Na diens dood nam Borromini de opdracht over in 1629 en bouwde een prachtige ronde trap in de westvleugel.

Op Piazza Barberini sla je links af. Verderop rechtsaf Via dei due macelli tot Piazza di Spagna. Sla links af Via di propaganda. Hier vind je Palazzo di Propaganda Fide waar Borromini vanaf 1644 Bernini verving. Hij ontwierp de gevel met de typische welvingen. Binnen vind je de Cappella dei Re Magi, ook van zijn hand. Het gebouw is enkel op afspraak te bezoeken.

Wandel verder tot aan de basiliek S. Andrea delle Fratte. Borromini bouwde de fraai gekrulde klokkentoren en de koepel. De zijkapel van de familie Accoramboni zou ook mogelijks van zijn hand zijn.

Neem Via di S. Andrea delle Fratte. Sla links af Via del Nazareno. Steek de straat over en neem Via della Stamperia. Hier ligt palazzo Carpegna, vandaag zetel van de Accademia Nazionale di S. Luca. In opdracht van zijn vriend kardinaal Ulderico verbouwde hij het palazzo in barokke stijl.

Wandel langs de Fontana di Trevi en neem Via dei Crociferi en Via dei Sabini. Rechts af op Via del Corso en meteen links af Via della Colonna Antonina. Vervolg Via in Aquiro, Via delle Colonelle en Via del Pozzo delle Cornacchie. Sla rechts af Via della Scrofa. Aan je linkerkant vind je de basiliek S. Agostino in Campo Marzio. Borromini voerde hier werken uit aan het klooster verbonden aan de basiliek.

Keer terug tot aan de kerk S. Luigi dei Francesi. Aan de overkant vind je palazzo Giustiniani waar Borromini aanpassingen deed in 1650. Hij voegde in de gevel het portaal met balkon toe en de fraaie binnenplaats met atrium versierd met de typische lage bogen in zijn kenmerkende stijl.

Neem de eerste straat rechts, sla rechts af en links af tot op Piazza Navona. De kerk S. Agnese in Agone is een ontwerp van G. en C. Rainaldi. In 1652 nam Borromini het project over en ontwierp hij een totaal andere gevel die zorgde voor een verticale in plaats van statische koepel.

Verlaat de piazza en keer terug naar Corso del Rinascimento. Aan de overkant vind je de ingang van de oude universiteit La Sapienza met bibliotheek. Hier bouwde Borromini een meesterwerk: de S. Ivo alla Sapienza. In 1643 starten de werken die 20 jaar zouden duren. De 2 torentjes bevatten symbool van de familie Chigi. De vlammenkroon op de koepel zijn de angels van de Barberini-bijtjes. Het interieur is licht en ruimtelijk en is bekroond met een parabolische koepel (toegang gratis zondagvoormiddag).

Wandel naar de Corso Vittorio Emanuele II. Aan de overkant ligt de basiliek S. Andrea della Valle waar Borromini zijn oom C. Maderno bijstond. Hij ontwierp de lantaarn van de reusachtige koepel.

Sla links af Via del Paradiso. Op Piazza Capo di Ferro vind je palazzo Spada waar Borromini in opdracht van kardinaal B. Spada enkele barokke aanpassingen aanbracht zoals een meesterwerk in trompe-l’oeil waarbij een galerij veel langer lijkt dan ze werkelijk is door slimme wiskundige berekeningen.

Neem Vicolo dei Venti langs piazza Farnese. Neem Via di Monserrato. Aan je linkerkant ligt de kerk S. Giralomo della Carità . In de kerk bevindt zich de Cappella Spada waaraan Borromini heeft meegewerkt.

Vervolg je weg en neem verderop rechts Via dei Cartari. Sla links af Corso Vittorio Emanuele II. Aan de overkant van de straat naast de Chiesa Nuova vind je het Oratorio dei Filippini. Borromini werd door de paters van de Congregazione di S. Filippo Neri gevraagd om een oratorium te bouwen met sacristie, binnenplaats, tuin en bibliotheek. De gevel staat symbool voor 2 open armen die iedere bezoeker verwelkomen.

Wandel de Corso verder af tot bijna het einde en sla rechts af Via G. Giraud en links af Via dei Banchi Nuovi. Aan je rechterkant op nr 3 woonde Carlo Maderno, de verre oom waar Borromini terecht kon toen hij net arriveerde in Rome en waarmee hij tot diens dood samenwerkte.

Sla links af en steek de Corso over en neem Via Acciaioli. Aan je rechterkant zie je een huizenblok waar in zijn tijd enkele kleine straatjes lagen (nu verdwenen). Hier woonde Borromini in zijn huis/atelier met zijzicht op de S. Giovanni dei Fiorentini, de kerk waar hij later begraven zou worden in dezelfde graftombe als C. Maderno. Een eenvoudige plaquette gedenkt zijn naam.

Steek de Tiber over en sla rechts af onder de Porta S. Spirito. Verderop rechts af Via delle Conciliazione tot aan de S. Pietro in Vaticano. Hier ontwierp Borromini samen met Bernini en Maderno het reusachtige baldakijn om het graf van de heilige te markeren. De legende dat het brons van het pantheon diende om dit kunstwerk te bouwen is fout. In werkelijkheid diende dat brons om 80 kanonnen te gieten ter verdediging van het Castel Sant’Angelo.

Hier eindigt de wandeling, in de buurt vind je metrostation Ottaviano.

Andere werken van Borromini in Rome die niet zijn opgenomen in deze wandeling:

• S. Paolo fuori le Mura (Cappella del Sacramento)
• S. Giovanni in Oleo (volledige restauratie en nieuwe koepel)
• S. Maria dei sette dolori (ontwerp en bouw maar door geldgebrek gestopt in 1655)