Praktisch
Startpunt: Colosseo (metrohalte)
Eindpunt: Piazza Venezia (tramhalte)
Afstand: 5 km
Beschrijving Romewandeling “Campitelli”
De wijk Campitelli is het oude hart van de stad Rome. De naam is afgeleid van “Capitolium Fulgens”, de belangrijkste tempel in de oudheid, gewijd aan Jupiter Optimus Maximus op het Capitolium, de belangrijkste heuvel. In deze wijk zijn ontzettend veel antieke resten te zien van belangrijke gebouwen zoals tempels en paleizen maar ook van het gewone leven: steegjes en woonhuizen.
Op het wapenschild staat een zwarte drakenkop op een witte achtergrond. Dit symbool verwijst naar het verhaal van paus Silvester I die een draak op het Foro romano verjoeg.
De zone met het Forum Romanum en de Palatijn zijn niet vrij toegankelijk en daarom niet opgenomen in deze wandeling. Koop hiervoor je toegangsticket op voorhand online en trek zeker een volledige dag uit om alles te kunnen bekijken. Maar niet getreurd, we wandelen er omheen en zullen op verschillende plaatsen halt houden voor een spectaculair zicht op de archeologische site.
We starten aan metrohalte Colosseo. Steek de straat over en neem rechts af de smalle Clivo di Venere Felice. Het gaat licht bergop, dit is de heuvel Velia waar in de oudheid het Septimontium, (zevenheuvelenfeest) werd gevierd.
De straat loopt dood aan de ingang van de basilica di S. Francesca Romana, ook S. Maria Nova genoemd. De kerk is gewijd aan een Benedictijnse non die armen en zieken hielp. Je vindt hier het oratorium van de heiligen Petrus en Paulus, dat in de 8ste eeuw door paus Paulus I in de portiek van de tempel van Venus was ingebouwd. Er is een stenen plaat met de knieafdrukken van de heiligen. Gevel in wit travertijn uit 1615. De kerk werd vaak verbouwd. Fraaie romaanse klokkentoren. In de apsis mozaïeken uit de 12de eeuw van Madonna met Kind en heiligen. In de sacristie wordt de Madonna Glycophilusa bewaard, een icoon uit de 5de eeuw.
De ijzeren draaipoort is een uitgang van het Forum Romanum. Keer terug naar het Colosseum. Sla links af de brede Via dei Fori Imperiali die aangelegd werd dwars door de keizerlijke fora ten tijde van Mussolini. Heel wat huizen en een middeleeuwse wijk werden hiervoor afgebroken. De straat is nu grotendeels autovrij en er wordt hard gewerkt om de gescheiden delen opnieuw te verenigingen zodat er één grote archeologische site ontstaat.
Aan je linkerkant zie je de huizenhoge gevel van de Basiliek van Maxentius uit de 4de eeuw afgewerkt door keizer Constantijn. In de zomer kun je er concerten bijwonen.
Neem de eerste straat links af die naar 2 kerken leidt. De kerk aan je linkerkant is de SS. Cosma e Damiano, gebouwd door paus Felix IV in 527. De vestibule ligt veel lager want dat is in feite de Tempel van de Goddelijke Romulus, te bezoeken via het Forum Romanum. De fraaie mozaïeken in de apsis zijn uit de 6de eeuw. Via een trap kun je een ruimte van de oude basiliek bezoeken met het originele altaar. Aan de kerk is een klooster met kleine kloostergang verbonden.
De kerk aan de overkant van de straat is de S. Lorenzo in Miranda. Deze kerk uit de 11de eeuw is gebouwd op de resten van de tempel van Antonino en Faustina en staat letterlijk tussen de antieke zuilen, goed zichtbaar vanop het Forum. Ze is niet toegankelijk.
Keer terug naar Via dei Fori Imperiali. Op de bakstenen zijmuur van het klooster zie je overblijfselen van de Tempel van de Vrede met het marmeren stratenplan van het oude Rome, gegraveerd door keizer Septimius Severus.
Wie het Forum Romanum en de Palatijn wil bezoeken, vind verderop aan de linkerkant een officiële toegang. Wandel verder en geniet van een weids zicht op de keizerlijke fora en het Forum Romanum aan je linkerkant. Verderop staat een standbeeld van Julius Caesar. Achter hem vind je de resten van zijn forum.
Neem de volgende straat links af Via di S. Pietro in Carcere en dan direct links af de Clivo Argentario, een straatje uit de oudheid. Je komt uit op een pleintje met aan je linkerkant de kerk SS. Luca e Martina (geopend op zaterdag). De originele kerk werd gebouwd in de 7de eeuw ter ere van de martelares Martina. De kerk maakt nu deel uit van de Accademia Nazionale di S. Luca. De huidige kerk dateert uit de 17de eeuw en draagt een enorme koepel. Binnen vind je het graf van P. da Cortona.
Aan de overkant ligt de kerk S. Giuseppe dei Falegnami met daaronder de Carcere Mamertino. De kerk werd gebouwd door de gilde van de timmerlieden in de 16de eeuw en verbouwd in de 17de eeuw. Bezoek zeker het prachtige oratorium van S. Giuseppe met een houten plafond en fresco’s van M.T. Montagna.
Onder de kerk kun je de Carcer Tullianum (Mamertijnse gevangenis) bezoeken (toegang betalend) waar gevangen kort werden opgesloten voor hun executie waaronder de Gallische koning Vercingetorix en Jugurtha, de koning van Numidië. Volgens de overlevering zaten hier ook Petrus en Paulus gevangen. Petrus zou met water uit een bronnetje zijn bewakers gedoopt hebben. De gevangenis bestaat vandaag uit het Tullianum en de Carcere erboven. Oorspronkelijk enkel verbonden met een gat, vandaag met een smalle trap. Met projectoren en multimediatechnieken wordt de geschiedenis van de plek levend gemaakt.
Buiten heb je een prachtig zicht op de Boog van Septimius Severus en het Forum Romanum.
Sla rechts af en neem de trappen naar boven. Op een zuil staat een beeld van de mythische wolvin met de tweeling, symbool van Rome. De Fontana dell’Acqua Marcia biedt heerlijk fris water uit het gelijknamig aquaduct.
Sla rechts af en neem de trappen naar de zij-ingang van de basilica di S. Maria in Aracoeli, gebouwd in de 6de eeuw op de resten van de antieke Tempio di Giunone Moneta. Rond het jaar 1000 werd er een Benedictijns klooster toegevoegd dat nadien overgenomen werd door frati minori. In de middeleeuwen bespraken de raadslieden hier de Res Publica. In de kerk wordt il bambino di legno di olivo di Getsemani vereerd, een houten kindje Jezus. De marmeren trap aan de hoofdingang werd aangelegd in de 13de eeuw om het einde van de pest te vieren en telt 124 treden. In de 17de eeuw was het een geliefde slaapplaats voor buitenlanders tot ze met rollende stenen werden weggejaagd.
Aan de voet van de trap ligt een andere trap, de Cordonata met 2 Egyptische leeuwen uit basalt die water spuwen. Ze stonden oorspronkelijk in de tempel van Isis. Neem de trap tot boven die zo gebouwd is dat ook ridders te paard ze kon bestijgen. De hele Piazza del Campidoglio werd aangelegd door Michelangelo. Centraal staat het ruiterstandbeeld van keizer Marcus Aurelius, een van de weinige beelden die de tijd doorstaan heeft omdat men dacht dat het keizer Constantijn was. Dit is een kopie, het origineel staat in het gebouw ernaast. Aan de linkerkant ligt Palazzo Nuovo en de rechterkant Palazzo dei Conservatori, samen vandaag Musei Capitolini (toegang betalend), oudste openbaar museum ter wereld.
Tussen beide gebouwen staat het Palazzo Senatorio, huidig stadhuis van Rome met de Fontana della Dea Roma. Op de binnenplaats van Palazzo Nuovo vind je Marforio, een van de sprekende beelden in Rome. Het beeld werd gevonden in het Forum van Augustus en stelt waarschijnlijk de rivier Nera voor, een zijrivier van de Tiber. Marforio ging vaak in dialoog met Pasquino, een ander sprekend beeld, in spottende teksten over de heersers van Rome waaronder vaak de paus.
Neem Via delle Tre Pile. Vanop het Terrazza Caffarelli heb je een mooi zicht op het Teatro Marcello en achterliggend Joodse getto.
Loop de straat verder af tot aan Via del Campidoglio. Hier heb je een fantastisch zicht op het Forum Romanum en het Tabularium, de achterkant van het stadhuis.
Neem Via Monte Tarpeo, genoemd naar de Tarpeïsche rots waarlangs vroeger dieven en verraders ter dood werden gegooid. De rots is vernoemd naar Tarpeia die Rome verraadde door de Sabijnen binnen te laten. Vandaag is van deze steile rotswand weinig meer over. Verderop heb je weer een fantastisch uitzicht over het Forum Romanum. Een lege kooi aan de voet van de rots is een herinnering aan een levende wolf die hier samen met een adelaar werd gehouden als symbolen voor de stad Rome.
Hier ligt de kerk S. Maria della Consolazione uit de 15de eeuw. In 1385 betaalde een veroordeelde edelman 2 munten om een afbeelding van Maria te plaatsen die de veroordeelden zou troosten, ziedaar de naam van de kerk. Bewonder in een zijkapel fresco’s van het “Leven van Jezus” door T. Zuccari. Achter de kerk ligt het Ospedale della Consolazione waar Romeinse edelvrouwen hulp boden aan armen en zieken.
Sla rechts af Via di S. Teodoro. Aan je linkerkant zie je de ronde orthodoxe kerk S. Teodoro al Palatino uit de 6de eeuw. Het halfronde plein voor de ingang is ontworpen door C. Fontana. De kerk is versierd met fraaie mozaïeken uit de 6de eeuw. De broederschap “Sacconi rossi” die hier hun hoofdkwartier hebben, verzorgen een eeuwenoude ceremonie op Goede Vrijdag.
Sla rechts af Via dei Fienili en meteen links af Via Bucimazza. Aan je linkerkant ligt de kerk S. Eligio dei Ferrari uit de 15de eeuw. De Ferrari-broederschap bezat een relikwie van de heilige Eligio en liet de kerk bouwen met een oratorium en gemeenschapshuis. In het plafond zie je het embleem van de Ferrari-universiteit.
Neem Via di S. Giovanni Decollato. Aan je linkerkant wat achterin zie je de Arco di Giano uit de 4de eeuw. Het gaat eigenlijk om de oude Arcus Costantini, een grote vierzijdige poort met beelden van Minerva, Ceres, Rome en Juno. De originele inscriptie werd grotendeels in de middeleeuwen afgeschraapt en verplaatst naar de kerk ernaast. Gratis te bezoeken op zaterdagnamiddag.
De kleinere Arco degli Argentari uit de 1ste eeuw werd gebouwd door de gilde van de geldwisselaars ter ere van keizer Septimius Severus. De boog is bedekt met marmer en versierd met inscripties en afbeeldingen van de keizer, zijn vrouw en een stierenoffer.
De boog leunt tegen de kerk S. Giorgio in Velabro. De heilige is begraven onder het altaar. Velabro is afgeleid van Velabrum: het riviermoeras waarin de tweeling Romulus en Remo gevonden werden. De kerk dateert uit de 6de eeuw en heeft een mooie romaanse klokkentoren. De zuilen in de kerk zijn afkomstig van antieke monumenten. In 1993 werd het portaal vernietigd door een bomaanslag van de maffia maar daarna hersteld in zijn oude glorie.
Wandel het straatje uit en sla rechts af Via di S. Teodoro tot aan de Piazza di S. Anastasia. De gelijknamige basiliek heeft een zeer oude oorsprong. Ze is gebouwd in de 4de eeuw boven het huis van de heilige die in Dalmatië als martelares stierf. De kerk werd herbouwd in de 15de eeuw door paus Sixtus IV. Onder de kerk zijn resten gevonden van een insula (huizenblok) uit de keizertijd. De gevel werd toegevoegd in de 17de eeuw met 2 klokkentorens.
Wandel de straat verder af. Aan je linkerkant zie je het Circus Maximus. Sla rechts af Via della Greca. Op de hoek aan je rechterkant ligt de basiliek S. Maria in Cosmedin. In het portaal van de kerk vind je de Bocca della verità, een antiek tempeldeksel waarvoor je in de rij moet staan om je hand in de mond te steken. Enkel wie liegt, verliest zijn vingers.
Jammer genoeg nemen weinig toeristen de moeite om de kerk zelf te bezoeken. De S. Maria in Cosmedin heeft een fraaie romaanse klokkentoren. Ze werd gebouwd in de 7de eeuw bovenop de resten van de Ara Maxima Erculi, een hal uit de keizertijd. De kerk was toevluchtsoord voor Byzantijnse monniken die zich hier aan de Tiber vestigden. De naam “cosmedin” is Grieks voor ornament. Bij de laatste restauratie werden alle moderne en barokke elementen in het interieur verwijderd zodat ze terug haar romaanse uiterlijk kreeg. Let op de fraaie bisschopsstoel, de vrouwengalerij en de Schola Cantorum (koor).
Voor de basiliek ligt het Foro Boario, in de oudheid de veemarkt van Rome. Op het plein vind je de Fontana dei Tritoni uit 1610 gebouwd voor paus Clemens XI. Omwille van de vele overstromingen in deze zone werd de bouw onthaald op kritiek. Twee tritonen dragen een grote schelp van waaruit het water stroomt.
Op het plein vind je 2 antieke tempels: de rechthoekige Tempio di Portunus (god van rivieren en havens) en de ronde Tempio di Ercole. Deze laatste is het oudste resterende marmeren gebouw in Rome en gewijd aan Hercules, beschermheer van de olijfoliemolens. Het werd lange tijd verkeerd aangeduid als Tempio di Vesta. Beide gebouwen zijn te bezoeken met gids.
Neem Via Luigi Petroselli. Op de hoek met Via di Ponte Rotto staat een merkwaardig gebouw: de Casa dei Crescenzi. Het is een restant van een middeleeuwse torenfort dat dienst deed als tolhuis. In de muren zijn heel wat antieke resten en inscripties verwerkt. Het gebouw heeft tal van bijnamen waaronder Tor Crescenzia, Tor Monzone, casa di Cola di Rienzo en casa di Pilato.
Verderop aan je rechterkant ligt de Area Sacra di S. Omobono met de gelijknamige kerk. Ze werd gebouwd op de resten van de verdwenen kerk S. Salvatore in Portico. Het archeologische gebied rond de kerk werd blootgelegd in de jaren ’30. Er werden resten ontdekt van een tempel van Servius Tullius uit de begindagen van Rome. Toen deze verdween werden er 2 nieuwe tempels gebouwd gewijd aan Mater Matuta en Fortuna. In de 6de eeuw werd op de resten van de tempels de S. Salvatore in Portico gebouwd, nog later de huidige S. Omobono.
Aan de overkant ligt de Portico al Foro olitorio, een vierzijdige poort uit 196 v.C., mogelijk een deel van de Porta Triumphalis, beroemde startplaats van processies en triomfstoeten.
Steek de straat over naar de S. Nicola in Carcere. Deze middeleeuwse kerk werd gebouwd op een plek waar in de oudheid 3 tempels stonden die later tot gevangenis werden omgebouwd. De verschillende zuilen en delen van de zijmuren in de kerk zijn afkomstig uit deze Republikeinse tempels. Verbouwd in 1599 door G. della Porta. De ruimtes onder de kerk zijn te bezoeken met gids. Op deze plaats was er in de oudheid een groentemarkt (Forum Holitorium).
Aan de overkant het Casina dei Pierleoni, een van de weinige resten van de middeleeuwse buurt die in de jaren ’20 van vorige eeuw werd geruimd. De naam verwijst naar de adellijke familie Pierleoni die hier in de 11de eeuw woonde. Vandaag zijn er kantoren van de Sovraintendenza ai Beni Culturali del Comune di Roma gehuisvest.
Wandel de straat verder af langs het Teatro di Marcello. Verderop aan je linkerkant ligt het Monastero delle Oblate di S. Francesca Romana van de zusters Benedictijnen uit 1433. Let op de fresco boven de deur die Maria uitbeeldt met een engel en de heilige Benedictus. In het oratorium zijn 25 fresco’s uit de 15de eeuw met het leven van de heilige Francesca Romana. Ook de refter is versierd. Het klooster is enkel te bezoeken op 9 maart, sterfdag van de heilige, waarop de zusters de aanwezigen zalven.
Wandel de straat verder af tot op de Piazza Venezia. Hier maken we nog een kleine omweg naar 2 kerkjes met kenmerkende koepels. Eerst de S. Maria di Loreto, gelegen op de resten van het Forum van Trajanus. De broederschap Fornari kreeg in 1500 de toestemming om hier een kerk te bouwen. Op het timpaan staat Maria met Kind en het huis van Loreto (bedevaartsoord in Le Marche). In de kerk kun je 2 engelen van Maderno bewonderen en S. Susanna van F. Duquesnoy.
Er naast staat de Chiesa del S. Nome di Maria al Foro Traiano uit 1736, gebouwd op de plek van de verdwenen kerk S. Bernardo. De medaillons in de koepel zijn beschilderd met “Verhalen uit het leven van Maria”. Op het hoofdaltaar een afbeelding van Maria en Kind geschilderd op hout (Romeinse school 12de eeuw).
Keer tenslotte terug naar de Piazza Venezia, eindpunt van deze wandeling of wandel de Via dei Fori Imperiali af terug tot aan metrohalte Colosseo.