Romewandeling keizer Hadrianus in Rome
Praktisch
Startpunt: metrohalte Piramide
Eindpunt: metrohalte Flaminio
Afstand: 8 km
Beschrijving Romewandeling “keizer Hadrianus in Rome”
Hadrianus werd geboren als Publius Aelius Hadrianus. Hij verloor al snel beide ouders en Trajanus, de latere keizer, trad op als zijn voogd. Zijn familie was afkomstig uit Spanje, zoon van een senator die als niet-Italiaan opgeklommen was tot preator. Hadrianus kon carrière maken en hierdoor volgde de ene na de andere militaire en civiele benoeming (tribuun, praetor, gouverneur, consul).
De vrouw van Trajanus was Hadrianus genegen en zij zorgde ervoor dat hij bij de dood van Trajanus als zijn opvolger werd aangeduid (in 117). Hij reisde het hele keizerrijk af en zorgde voor een goed getraind leger. Behalve het gewelddadig neerslaan van een Joodse opstand, stond zijn regering voor vrede en standvastigheid. Hij stierf in 138.
Zijn bekendste bouwwerken zijn de keizerlijke villa in Tivoli en de wallen in Brittania. Maar ook in Rome liet hij zijn stempel na en restaureerde hij veel vervallen sites samen met de bouw van enkele nieuwe gebouwen. Hij vond zichzelf een vaardig architect en moeide zich gedurig met ontwerpen, bouw en restauraties tot wanhoop van de officiële vakmannen en architecten.
De wandeling start aan metrohalte Piramide, vlak naast de Aureliaanse stadsmuur die er in zijn tijd nog niet stond. Rome was zo machtig dat niemand de stad durfde aanvallen en de oude Servische muur verdween uit het straatbeeld.
Neem Viale di Porta Ardeatina die langs de buitenkant van de stadsmuur loopt. Let onderweg op de vele wapenschilden die verschillende pausen lieten aanbrengen wanneer ze een stukje van de muur lieten restaureren.
Op het rondpunt (Largo E. Fioritto) neem je Via S. Balbina tot aan de gelijknamige kerk gewijd aan de martelares Balbina van Rome. Op deze plek restaureerde Hadrianus de Tempio di Bona Dea, een tempel gewijd aan de Romeinse godin van kuisheid en vruchtbaarheid. De tempel werd bediend door priesteressen en was verboden terrein voor mannen. Binnen werden slangen en kruiden bewaard. Op 1 mei werd de godin gevierd met een eigen festival. In de vierde eeuw verviel de tempel en werd de kerk gebouwd. Van de tempel zijn geen resten meer te zien.
Sla links af en neem Viale G. Baccelli tot aan Piazza di Porta Capena. Sla rechts af Via di S. Gregorio richting Colosseum. Naast het beroemde amfitheater staat de de magnifieke Arco di Costantino uit de vierde eeuw. In deze periode waren er nog amper beeldhouwers die dergelijk kunstwerk konden houwen en daarom werd de boog samengesteld uit stukken van andere monumenten waaronder de verdwenen Arco di Adriano (triomfboog van Hadrianus). Op 8 grote tondi (ronde reliëfs) zijn Hadrianus en zijn gevolg te zien terwijl ze op verschillende soorten dieren jagen en offers brengen.
Aan je linkerkant zie je een enorm complex met grijswitte zuilen en in het midden een hoog bakstenen gebouw met resten van een halfronde apsis. Dit is de Tempio di Venere e Roma, in die tijd de grootste tempel van Rome gewijd aan de godinnen Venus Felix en Roma Aeterna. Hadrianus tekende zelf het ontwerp en wijdde het in (in 135). Het is een dubbele tempel waarbij beide tempels met de rug aan elkaar zijn gebouwd. Voor de bouw werd het beeld van Nero (de colossus) verhuisd naar de ingang van het Colosseum waardoor het amfitheater aan zijn beroemde bijnaam kwam.
Sla links af Via dei Fori Imperiali. Verderop aan je rechterkant ligt het foro Traiano met de prachtige Colonna Traiana. Dit is een triomfzuil om de overwinning van Trajanus in de Dacische Oorlogen te herdenken. Op de zuil is het hele gebeuren als een stripverhaal uitgebeeld. Hadrianus nam aan beide oorlogen deel: eerst als lid van de keizerlijke staf en nadien als bevelhebber van een legioen.
Aan weerszijden van de zuil liet Hadrianus een Griekse en Latijnse bibliotheek bouwen. Vanop de etages van de bibliotheken had je een uitstekend zicht op de zuil zodat je de reliëfs kon bewonderen. De tempel van Trajanus werd als laatste onderdeel aan het forum door Hadrianus toegevoegd. Van al zijn bouwwerken was dit het enige gebouw waar Hadrianus zijn naam op liet vermelden.
Wandel verder naar Piazza Venezia. Recente opgravingen brachten hier het Athenaeum van Hadrianus aan het licht, een instituut voor hoger onderwijs en kunst naar Grieks voorbeeld. Naast onderwijs konden dichters en redenaars hier voordrachten houden in een fraai versierd auditorium. Ons woord “atheneum” voor middelbare school is hier rechtstreeks van afgeleid.
Neem Via del Corso tot aan Via di Pietra. Sla links af tot aan Piazza di Pietra. De indrukwekkende zuilencolonne is een restant van de Tempio di Adriano, opgericht na zijn dood. Achter de gevel zijn de kantoren van de voormalige beurs van Rome. Ooit was er de pauselijke douane gevestigd. Het gebouw is enkel te bezoeken met gids.
Neem Via dei Pastini en sla meteen rechts af Via della Guglia. Meteen links af tot Piazza Capranica. Aan de zuidkant van het plein vind je Vicolo della Spada d’Orlando met resten van de Tempio di Matidia, nichtje van keizer Trajanus en schoonmoeder van Hadrianus. Hij was erg op haar gesteld en vergoddelijkte haar meteen na haar dood en liet een tempel voor haar bouwen.
Wandel de straat uit en sla rechts af tot aan het Pantheon. Deze tempel voor alle goden was een ruïne en Hadrianus besloot om het gebouw te renoveren. Vandaag is het één van de best bewaarde Romeinse gebouwen in de wereld. Hadrianus behield slim de naam Agrippa (rechterhand van Augustus) als bouwheer op het fronton, zodat hij zich als legitiem opvolger kon presenteren.
Aan de achterzijde van het pantheon liet Hadrianus nog drie gebouwen restaureren. Van de basilica Neptuni zijn nog restanten te zien in Via della Palombella. Agrippa liet de basilica bouwen ter ere van zijn overwinningen op Sextus Pompeius en Marcus Antonius en wijdde het gebouw aan de god Neptunus.
Grenzend aan deze basiliek lag een groot plein (310m x 120m) omzoomd met een porticus en versierd met talrijke beelden: de Saepta Julia, dat Hadrianus liet restaureren. Op het plein was een dagelijkse markt voor luxegoederen en het bleek een van de drukste plekken in de antieke stad. Resten van de porticus zijn te zien aan de oostzijde van het pantheon.
Wandel verder Via dei Cestari tot aan Via dell’arco della Ciambella. Hier zie je een indrukwekkend restant van de Terme di Agrippa. Deze thermen stonden vastgebouwd aan de basilica Neptuni en werden ook door Hadrianus grondig gerestaureerd. De huidige ruïne stamt uit de tijd van de renovatie.
Sla links af Via di Torre Argentina en dan rechts af Corso Vittorio Emanuele II. Verderop rechtsaf Via del Banco di Santo Spirito tot aan Ponte S. Angelo. De oorspronkelijke brug werd gebouwd door Hadrianus en Pons Aelius genoemd (naar zijn familienaam). Aan de overkant bouwde hij zijn nieuwe mausoleum en hij wilde een rechtstreekse verbinding met de stad.
Wandel de brug over naar Castel S. Angelo. Hadrianus bouwde een nieuw mausoleum omdat het graf van Augustus ondertussen vol lag. Keizer Nerva was de laatste die daar een plekje kreeg. Trajanus werd onder zijn zuil begraven en dus bouwde Hadrianus een eigen grafmonument versierd met een machtig vierspan op de top. Enkele eeuwen later werd het omgebouwd tot een versterkt slot dat we vandaag kennen als de Engelenburcht.
Het parkje rondom het mausoleum werd Parco Adriano gedoopt in de jaren dertig van vorige eeuw. In 2000 werd er een klassieke Italiaanse tuin aangelegd.
Neem aan de achterkant Via Cresenzo tot aan Piazza Cavour. Hier vind je Teatro Adriano, een moderne cinema. Neem F. Cesi tot aan Piazza della Libertà. Steek de rivier over en vervolg je weg tot aan Piazza del Popolo. Neem in de hoek aan de zijkant van de kerk de trap naar boven tot je uitkomt op Terrazza del Pincio. Met je rug naar de stad vind je op je rechterkant een klein rond plein: Piazza Bucarest.
De Romeinse obelisk Pinciano werd gemaakt voor keizer Hadrianus om zijn geliefde Antinoüs te eren. Deze Griekse jongeling vergezelde de keizer op zijn reizen maar verdronk in verdachte omstandigheden in de Nijl. De keizer liet gek van verdriet een stad bouwen ter ere van zijn geliefde en verklaarde hem goddelijk. Overal werden tempels met zijn beeltenis gebouwd, zo ook in het paleis in Tivoli waar deze obelisk oorspronkelijk stond.
Later gebruikten Caracalla en Heliogabalus de obelisk om de spina van hun Circus Varianus te decoreren (buurt basilica S. Croce). In 1589 werd hij in 3 stukken opgegraven en gerestaureerd. In 1633 werd hij verplaatst naar de tuin van het palazzo Barberini zonder hem op te trekken. Nadien verhuisde hij naar het Vaticaan. Pas in 1822 plaatste G. Valadier de obelisk hier in opdracht van paus Pius VII.
Keer terug naar Piazza del Popolo. Hier vind je metrohalte Flaminio, eindhalte van deze themawandeling.