Romewandeling Ludovisi en Sallustiano

Praktisch

Startpunt: metrohalte Barberini
Eindpunt: metrohalte Repubblica
Afstand: 4 km

Beschrijving Romewandeling “Ludovisi en Sallustiano”

De wijken Ludovisi en Sallustiano bevinden zich tussen de Villa Borghese en het station Termini. Zowel in de oudheid als vandaag is het een chique buurt met dure hotels, ambassades en paleizen.

De naam van de wijk Ludovisi is afgeleid van de Villa Ludovisi, een prachtig domein dat eind 19de eeuw plaatsmaakte voor een nieuwe wijk ondanks protesten van politici, wetenschappers en kunstenaars. In de oudheid bouwden de rijkste burgers hier fraaie villa’s en buitenverblijven.

In de oudheid was het gebied van de aangrenzende wijk Sallustiano bekend als een groene vallei met de beroemde tuinen van “Lucullo” en die van “Sallustiano”. De belangrijkste gebouwen waren de Tempio della Fortuna, gewijd aan de godin van het geluk en de Tempio di Venere Erycina, opgericht na de verovering van Syracuse.

Op het wapenschild van Ludovisi staat een gouden draak op een rode achtergrond met drie gouden banden, tevens het wapenschild wapen van de familie Boncompagni-Ludovisi. Het wapenschild van Sallustiano toont de tempel uit de Orti Sallustiani op een blauwe achtergrond.

We starten aan metrohalte Barberini. Neem Via Vittorio Veneto, de belangrijkste straat in de wijk. De naam van de straat is gelinkt aan de overwinning van de Italianen op de Oostenrijkers in de gemeente Vittorio Veneto (1918) en die het einde van WO I inluidde. In de vorige eeuw stond de straat symbool voor “la dolce vita” met chique panden waar de jetset zich graag liet zien en fotograferen door paparazzi.

Aan het begin van de straat vind je de Fontana delle Api (bijenfontein), een werk van Bernini. De bijen staan symbool voor het familiewapen van de familie Barberini.

Aan je rechterkant ligt de S. Maria della Concezione dei Cappuccini. De kerk werd gebouwd in 1630 door paus Urbanus VIII ter ere van zijn broer kardinaal Antonio, beschermer van de kapucijnen, begraven nabij het altaar. De kerk is fraai versierd door kunstenaars als G. Reni, Domenichino, P. da Cortona, G. Lanfranco en L. Coccetti.

Onder de kerk bevindt zich het Museo e Cripta dei Cappuccini (toegang betalend): 5 ondergrondse kapellen met de beenderen van 4000 broeders. Met de schedels en botten werden heuse kunstwerken in elkaar gestoken, een macabere tentoonstelling van de dood. Bij de ingang staat geschreven: “Quello che voi siete noi eravamo; quello che noi siamo voi sarete” (wat jullie nu zijn, waren wij ooit; wat wij nu zijn, worden jullie ooit”.

Sla in de bocht links af Via di S. Isidoro en neem de trappen. Je komt uit aan de kerk S. Isidoro a Capo le Case (geopend in de voormiddag). De kerk werd opgericht in 1621 door Spaanse franciscanen die bij de zaligverklaring van de heilige Isidoro een centrum in Rome wilden. Bouw van kerk en klooster werden verder gezet onder leiding van Ierse franciscanen. Tot vandaag is het de zetel van het Iers college. De gevel werd toegevoegd in 1704. De kapel “Da Sylva” is ontworpen door Bernini.

Rechts van de kerk vind je een knalrode deur, de ingang van het Istituto Svizzero. Als er tentoonstellingen zijn kun je het gebouw betreden. Via een smalle trappengang kom je uit in een van de meest verwonderlijke en onbekende tuinen van Rome: Villa Maraini. Gebouwd bovenop een puinheuvel in 1905 door de Zwitserse grootindustrieel E. Maraini, eerste producent van suiker uit suikerbiet in Italië. Lees meer.

Neem Via Liguria en sla links af Via Cadore. Verderop vind je de ingang van wat rest van de Villa Ludovisi (toegang enkel met gids): het Casino Boncompagni Ludovisi (dell’Aurora Ludovisi). De oorspronkelijke villa besloeg 30 ha en werd geprezen om de prachtige tuinen. Kardinaal Ludovisi kocht het landgoed in 1622 en startte een fraaie kunstverzameling. De tuinen werden ontworpen door Lenotre, Frans architect die ook Versailles ontwierp. In het casino is een plafondschildering te zien van Guercino.

Op het einde van de straat rechts af Via Porta Pinciana tot aan de gelijknamige stadspoort die deel uitmaakt van de Aureliaanse stadsmuur. In de oudheid stond de poort bekend als Porta Salaria vetus, start van de zouthandelsroute. Aan de binnenkant is een gedenkmonument voor de gesneuvelden van WO I te zien. De gebogen ingang in travertijn is origineel uit de oudheid. In de middeleeuwen werd aan de poort tol geheven. Ze kreeg toen de bijnaam Porta Porciana (varkenspoort) omwille van de corruptie die welig tierde.

Neem Via Veneto en sla links af Via Sardegna. Verderop rechts af Via Toscana. Aan je linkerkant bevindt zich de evangelische Luteraanse kerk of Christuskirche. De kerk werd gebouwd begin 20ste eeuw door F. H. Schwechten, hofarchitect van de Duitse keizer Wilhelm II. Binnen is de apsis rijk gedecoreerd met een grote mozaïek waarop Christus Pantocrator is afgebeeld. Net naast de kerk werd in de 19de eeuw een obelisk opgegraven die oorspronkelijk in de Horti Sallustiani stond (zie verder).

Sla rechts af Via Sicilia tot aan Via Veneto. Op de hoek staat het bekende Hotel Excelsior. Sla links af en vervolg Via Veneto tot aan een scherpe bocht.

Aan je rechterzijde in de gevel van Grand Hotel Palace vind je de Fontanella del cane, een kleine fontein met het opschrift ABC en een hondenkop. Het verhaal gaat dat in de jaren veertig een zeker mister Charlie dagelijks caffè ABC bezocht met zijn 2 honden en bij de barman zijn beklag deed dat ze niet binnen mochten. De barman liet de fontein bouwen zodat zijn klanten rustig van een cocktail konden genieten en hun viervoeters van vers water.

Aan de andere kant van de straat bevindt zich Palazzo Margherita met vandaag de ambassade van de Verenigde Staten. Het was lange tijd de residentie van de koningin van Savoya. Het is een ingrijpende verbouwing (19de eeuw) van het Palazzo Grande (17de eeuw), restant van de verdwenen Villa Ludovisi (zie ook hierboven Casino Boncompagni Ludovisi).

Vervolg Via Veneto en sla links af Via Molise. Meteen links af Via S. Basilio. Je komt uit aan de Fontana Sallustiana uit 1927. De naam is misleidend want dit is nog steeds de wijk Ludovisi en niet Sallustiano. Opmerkelijk is dat Via Friuli net naast de fontein ingepalmd is door de Amerikaanse ambassade als privéstraatje. Tot 2004 was het nog een normale openbare weg die Via Veneto verbond met Via Lucullo.

Neem Via Sallustiana naast de fontein. We verlaten nu Ludovisi en treden Sallustiano binnen. Verderop aan je rechterkant vind je de kerk S. Camillo de Lellis uit begin 20ste eeuw. Kerk en klooster zijn eigendom van de Padri Camillini. Hun oprichter was San Camillo de Lellis, patroonheilige van zieken en verplegers, afkomstig uit de Abruzzen die leefde eind 16de – begin 17de eeuw. Hij ligt begraven in een crypte van de kerk S. Maria Maddalena (Rome).

Verderop links af Via Quintino Sella en dan rechts af Via Boncompagni. Aan je rechterkant vind je het Museo Boncompagni Ludovisi per le Arti Decorative, il Costume e la Moda dei secoli XIX e XX (gratis toegang). Het museum is gevestigd in een palazzo uit 1904 en gemeubeld door een schenking van prinses Boncompagni Ludovisi. Je ziet er kunstvoorwerpen, kledij en mode uit de 19de en 20ste eeuw alsook glas, keramiek, wandtapijten en meubels.

Sla verderop rechts af Via Nerva tot Piazza Sallustio. Midden op het plein bevinden zich de resten van een paviljoen uit de Horti Sallustiani, een enorme tuin aangelegd in de eerste eeuw v. C. door de Romeinse schrijver Sallustius. Het domein kwam in handen van keizer Tiberius en bleef keizerlijk gebied tot de val van het Rijk. De tuin werd versierd met een tempel voor Venus en een obelisk (zie hierboven Christuskirche).

In de 17de eeuw werd het domein gekocht door kardinaal Ludovisi die een nieuw park liet aanleggen en tal van antieke resten liet opgraven waaronder de befaamde Stervende Galliër (Musei Capitolini). De obelisk kwam in 1738 in handen van paus Clemens XII die hem naar de Lateranen bracht maar niet liet optrekken. Paus Pius VI liet de obelisk dan in 1788 naar de Spaanse Trappen verhuizen.

Neem Via S. Tullio tot aan Via Venti Settembre. De naam van deze straat is gelinkt aan de bres die werd geslagen in de stadsmuur ter hoogte van de Porta Pia door de Bersaglieri. Deze elitetroepen waren onderdeel van het Piëmontese leger. Op 20 september 1870 trokken ze Rome binnen om een einde te maken aan de wereldlijke macht van de paus. De weg werd reeds aangelegd in 1565 door paus Pius IV en heette toen toepasselijk Strada Pia.

Aan de overkant van de straat bevindt zich het enorme gebouw van het Ministero dell’Economia e delle Finanze, oorspronkelijk ministerie van Financiën, vandaag ministerie van Financiën en Begroting. De bouw startte halfweg 19de eeuw maar liep vertraging op door talrijke archeologische vondsten waaronder delen van de Servische stadsmuur, gebouwen uit de republiek en thermen uit de keizertijd. Omdat er 70 arbeiders stierven tijdens de bouw, werd het ook “paleis van de tegenslag” genoemd.

Verderop aan je rechterkant vind je de kerk S. Maria della Vittoria , een juweeltje van barokke aankleding. De naam van de kerk is een verwijzing naar een Maria-afbeelding die gevonden werd in kasteel Pilsen door het leger van Ferdinand van Habsburg. Daardoor behaalden ze een klinkende overwinning op het Protestantse Praag in 1620. De kerk is bekend om de “Extase van Theresia”, een werk van Bernini. De heilige ligt verwrongen in extase terwijl een engel haar hart doorboort.

In de voormalige tuin van het klooster bevindt zich nu het Ministero dell’Agricoltura (landbouw), gebouwd begin 20ste eeuw door architect Cavagnari. Tijdens de bouw werden delen van de Servische stadsmuur gevonden maar niet bewaard ondanks protesten van archeologen.

Sla links af tot aan Piazza della Repubblica, eindpunt van deze Rome wandeling.