Praktisch
Startpunt: Termini
Eindpunt: Termini
Afstand: 10 km
Beschrijving Romewandeling “Over de 7 heuvels”
Vandaag kennen we de 7 mythische heuvels waarop Rome is gesticht als Aventino, Campidoglio, Celio, Esquilino, Palatino, Quirinale en Viminale. In feite zijn het geen 7 aparte heuvels maar heuvelkammen waarvan de hoogste toppen een aparte naam kregen. Naast deze 7 bekende namen zijn er nog een aantal andere heuvels zoals o.a. Pincio, Gianicolo, Vaticano en verderweg Monte Mario (en andere).
Volgens de legende werd Rome gesticht door Romulus op de Palatijn. In werkelijkheid is Rome ontstaan als samensmelting van enkele dorpen langs een doorwaadbare plek in de Tiber. In de begindagen sprak men van de 7 heuvels als Palatium en Cermalus (allebei vandaag Palatino), Fagutal, Oppius en Cispius (alle drie vandaag Esquilino), Velia (vandaag grotendeels verdwenen) en Caelius. Dit kleine gebied breidde steeds verder uit zodat in de tijd van keizer Constantijn de heuvels Gianicolo en Vaticano tot de 7 heuvels werden gerekend en niet langer Quirinale en Viminale.
In deze Romewandeling stappen we langs en over de 7 antieke en de 7 hedendaagse heuveltoppen. We starten en eindigen aan station Termini. Niet alle bezienswaardigheden langs de wandelroute zijn hier beschreven, daarvoor raadpleeg je de specifieke routes in de verschillende stadswijken.
Neem Viale L. Enaudi tot aan Piazza della Repubblica. Dit is de Viminale, afgeleid van Salix Viminalis, Latijn voor riet. Op de piazza de ingang van de kerk S. Maria degli Angeli e dei Martiri. Deze kerk werd gebouwd in de grote zaal van het frigidarium van de terme di Diocleziano, een enorm badhuis van 13 ha groot, gebouwd vanaf 298 in opdracht van keizer Maximianus. Centraal op het plein een enorme fontein, de Fontana delle Naiadi, met tal van vrouwelijk naakt wat bij de inhuldiging nogal wat ophef veroorzaakte (lees meer).
Ga verder rechtdoor Via V.E. Orlando tot aan Piazza di S. Bernardo. Hier is het hoogste punt van de heuvel (57 m). De Viminale is de kleinste van de 7 heuvels en werd door de zesde koning van Rome S. Tullius bij de stad gevoegd. De bekendste gebouwen op de heuvel zijn het ministerie van Binnenlandse zaken (Palazzo Viminale) en het Teatro dell’Opera.
Sla links af Via XX Settembre. We dalen om verderop terug te stijgen. Onderweg passeer je 2 magnifieke kerkjes van de grootmeesters van de Romeinse barok. Eerst de S. Carlo alle quattro fontane. Borromini werkte hier bijna zijn hele leven aan en noemt het zelf zijn eerste eigen werk. Hij slaagt er in om op een kleine oppervlakte toch een zee van licht en ruimte te creëren.
Wat verderop de S. Andrea al Quirinale, een werk van Bernini uit 1658-1670 in opdracht van paus Alexander VII. Het grondplan is een ellips en het gebouw is een toonbeeld van barokke harmonie.
Op het einde van de straat kom je op Piazza del Quirinale, met 50,9 m het hoogste punt van de gelijknamige heuvel. Het plein wordt gesierd door een fontein bekroond met een granieten obelisk die oorspronkelijk voor het mausoleum van Augustus stond. De 2 krijgers met paarden zijn Castor en Pollux. Op het plein vind je tevens ingang van het Palazzo del Quirinale, ambtswoning van de Italiaanse president dat je kan bezoeken (toegang betalend).
In de oudheid was de heuvel bekend om de Tempio di Quirino, waar de heuvel naar vernoemd is. Volgens de legende woonde op de heuvel een Sabijnse stam die de heuvel “colle da Cures” noemde. De heuvel werd later bij Rome gevoegd door koning S. Tullius.
Neem Via XXIV Maggio tot aan Largo Magnanapoli. Sla rechts af en neem de trappen naar Via dei Fori Imperiali. Op Piazza Venezia wandel je langs het Altare della Patria. in de volksmond de bruidstaart of de typemachine genoemd. Opgericht om de eenmaking van Italië te eren. Je kunt op de terrassen klauteren of de lift naar het bovenste terras nemen (lift toegang betalend). Maar je kunt ook binnenwandelen om o.a. het Museo di Risorgimento te bezoeken.
Wandel verder tot Piazza del Campidoglio, dit plein werd aangelegd door Michelangelo. Centraal staat het ruiterstandbeeld van keizer Marcus Aurelius, een van de weinige beelden die de tijd doorstaan heeft omdat men dacht dat het keizer Constantijn was. Aan de linkerkant ligt Palazzo Nuovo en de rechterkant Palazzo dei Conservatori, samen vandaag Musei Capitolini (toegang betalend), oudste openbaar museum ter wereld.
De basilica di S. Maria in Aracoeli aan de zijkant van het plein is het hoogste punt van de heuvel Capitolino (48m). Samen met de Palatino is dit het oudste deel van Rome. In de oudheid stonden hier drie belangrijke tempels gewijd aan Jupiter Optimus Maximus, Juno en Minerva en vormde het Capitool de citadel (arx) van de stad. Aan de achterkant van het stadhuis heb je een fantastisch zicht op het Forum Romanum en het Tabularium.
Neem Via Monte Tarpeo, genoemd naar de Tarpeïsche rots waarlangs vroeger dieven en verraders ter dood werden gegooid. De rots is vernoemd naar Tarpeia die Rome verraadde door de Sabijnen binnen te laten. Vandaag is van deze steile rotswand weinig meer over. Verderop heb je weer een fantastisch uitzicht over het Forum Romanum. Een lege kooi aan de voet van de rots is een herinnering aan een levende wolf die hier samen met een adelaar werd gehouden als symbolen voor de stad Rome.
Vervolg langs Via di S. Teodoro. Ter hoogte van de gelijknamige kerk zie je in de hoogte de terrassen van de Palatino. Deze heuvel bestaat eigenlijk uit 2 heuvels die in de oudheid apart benoemd werden: de Cermalus (waarvan je hier de terrassen ziet) en de Palatium die we straks zullen zien. De maximum hoogte bedraagt 51m. Het lijkt veel hoger maar dat is omdat we zelf lager staan dan tijdens het eerste deel van deze wandeling.
Op het einde van de straat kom je uit aan het Circo Massimo. Sla linksaf Via dei Cerchi. Aan je linkerkant de heuvel Palatium waar Rome werd gesticht en later de keizerlijke paleizen werden gebouwd waarvan je vandaag de indrukwekkende ruïnes ziet. Halverwege dwars je het terrein en neem je de trappen tot Belvedere Romolo e Remo vanwaar je een totaalbeeld hebt van het Circus met achterliggend de Palatino.
Wandel door (of rond indien gesloten) de Roseto Comunale, de rozentuin van de stad Rome (open van april tot juni). Op deze plaats stond in de oudheid een tempel gewijd aan de godin Flora. Later was er een Joodse begraafplaats die in 1934 gesloten werd. De oude rozentuin op de heuvel Oppio werd vernield tijdens WO II en opnieuw ingericht op deze plaats. Te herinnering aan het Joodse kerkhof zijn een aantal verwijzingen aangebracht zoals de paden in de vorm van een Joodse kandelaar. Er zijn meer dan 1100 verschillende soorten. Jaarlijks is er een internationale wedstrijd.
Neem Via di S. Sabina. Een korte klim bevestigt dat we de volgende heuvel hebben bereikt. Op de top staan verschillende fraaie bezienswaardigheden te beginnen met de Giardino degli Aranci. Deze appelsienentuin is ingericht binnen de muren van een oud fort, de Rocca Savella, waarvan enkel nog de buitenmuren resten die de tuin omringen. Vanuit de tuin heb je een fraai panoramisch zicht over de Tiber en de stad Rome.
Naast de tuin staat de fraaie basiliek S. Sabina uit de 5de eeuw, de hoofdkerk van de Dominicanen in Rome. De houten deuren in de portico bevatten 18 panelen houtsnijwerk met taferelen uit de bijbel. Bewonder binnen de vensters boven de bogen, ze zijn elk anders en uniek. Het zwarte stuk marmer gooide de duivel naar Dominicus maar beschadigde enkel de vloer en niet de heilige.
Het hoogste punt van de heuvel Aventino (46,6m) ligt bij de kerk SS. Bonifacio e Alessio, oorspronkelijk romaans maar volledig herbouwd in de 18de eeuw. De populaire heilige Alessio verliet zijn vrouw tijdens de huwelijksnacht en zwierf jaren rond als pelgrim. Tot zijn dood woonde hij incognito in zijn ouderlijk huis als bediende.
Volgens de legende voerden na de stichting van Rome de broers Romulus en Remus een vogelschouw uit om te beslissen over de heerschappij van de stad. Romulus van op de Palatijn en Remus op de Aventijn. Hier werd Remus begraven nadat zijn broer hem doodde. In de oudheid stonden hier enkele belangrijke gebouwen zoals de Tempel van Juno Regina waar het uit de veroverde Etruskische stad Veji afkomstige standbeeld van de godin Juno werd geplaatst.
Neem Via S. A. Magno, sla rechts af en meteen links af. Steek Piazza S. Prisca over en daal de heuvel af langs Via della Fonte di Fauno. Op het einde aan Circo Massimo rechts af, even linksaf Viale Aventino en dan op Piazza Capena neem je het straatje bergop tot op Piazza di S. Gregorio. Het prominente gebouw boven de trappen is de basiliek S. Gregorio al Celio.
Het aardige straatje bergop is de Clivio di Scauro, één van de weinige straten in Rome die amper gewijzigd is sinds de oudheid. De fraaie barokke poort aan je rechterkant is de toegang tot de bibliotheekruïne en werd gesponsord door kardinaal Borghese die we kennen van de befaamde Galleria.
De naam Celio komt waarschijnlijk van Mons Querquetulanus wat eikenheuvel betekent. Andere bronnen vertellen dat de naam is afgeleid van de Etruskische strijder Celio Vibenna, één van de twee broers uit de Etruskische stad Vulci die Servius Tullius hielp de zesde koning van Rome te worden.
Het hoogste punt van de heuvel (50 m) is de basiliek SS. Giovanni e Paolo. Deze kerk werd gesticht door de Romeinse senator Pammachius en is een eerbetoon aan de twee eerder genoemde onthoofde burgers die dienst weigerde en zo het symbool werden van alle dienstweigeraars ter wereld. Vandaag is de kerk – ondanks het nogal donkere interieur – zeer geliefd bij trouwende koppels. Vaak is het straatje en het voorplein afgeladen vol met chique auto’s en regent het er om de haverklap witte rijstkorrels.
Naast de fraaie romaanse campanile vind je via een ijzeren poort de antieke bogen van de Tempio del Divino Claudio. Dit was een enorm tempelcomplex gewijd aan keizer Claudius dat zich uitstrekte over het hele gebied tot aan het Colosseum. Jammer genoeg is er nog weinig van overgebleven en is het vandaag nog amper gekend.
Ga rechtover de kerk door de sierlijke poort naar de Villa Celimontana. Vandaag een rustig openbaar stadspark met weinig bezienswaardigheden maar wel ideaal voor een picknick of om even te verpozen in de schaduwrijke tuinen. Je zal snel merken dat het park geliefd is bij de plaatselijke bevolking. Tijdens de zomermaanden kun je er regelmatig genieten van een jazzconcert. De villa in het park werd gebouwd door de familie Mattei.
Steek het park dwars door tot je uitkomt aan de andere toegangspoort. Sla linksaf Via della Navicella en verderop rechtdoor Via Claudia tot aan het Colosseum. Draai rond het amfitheater en neem Via dei Fori Imperiali.
Aan je rechterkant zie je wat nog rest van de heuvel Velia die in de oudheid tussen de Oppio (Esquilino) en de Palatino lag. De Velia (40 m) was onderdeel van het Septimontium en vormde samen met de Palatijn een van de vier regio’s waarin koning Servius Tullius de stad had onderverdeeld.
Ter hoogte van Via del Tempio della Pace zie je Palazzo Silvestri-Rivaldi (begin 16de eeuw) waarvan de tuinen zich uitstrekten over een groot deel van de heuvel. In de jaren ’30 van vorige eeuw werd de heuvel afgegraven om de huidige Via dei Fori Imperiali aan te leggen die gebruikt werd door het fascistisch regime voor militaire parades. De straat is nu grotendeels autovrij en er wordt hard gewerkt om de gescheiden delen opnieuw te verenigingen zodat er één grote archeologische site ontstaat.
Sla onder de boog rechts af Via del Tempio della Pace en meteen rechts Via del Colosseo. Neem op Largo G. Agnesi de voetgangersbrug over Via degli Annibaldi. Aan je linkerkant parallel aan de straat in de diepte loopt de Via del Fagutale. De straatnaam verwijst naar Fagutal, de oude benaming voor een van de drie toppen van de Esquilino die het meest oostelijk gelegen is. Fagutal is afgeleid van Fagus, Latijn voor beuk. De heuvel was in de oudheid begroeid met een beukenbos.
Neem Via del Monte Oppio en wandel doorheen het Parco del Monte Oppio. Onder het park vind je de resten van het Domus Aurea, het gouden huis van Nero (toegang betalend met gids).
De Oppio is de hoogste top en zuidelijk deel van de Esquilino (58,3 m). Het park werd recent opgeknapt. Er zijn talrijke resten te zien van de thermen van Titus en Trajanus. Verder is er een fontein, een speeltuin, skatepark en een rozentuin.
Op het einde van de straat sla je links af Via Merulana en wandel je tot aan de basiliek S. Maria Maggiore. Dit is Cispius, de derde top en noordelijk deel van de Esquilino. De basiliek werd gebouwd in de 5de eeuw op de plek waar Maria aan paus Liberius vroeg om voor haar een kerk te bouwen, ze zou het markeren met vers gevallen sneeuw. In de 18de eeuw werd rond de oude basiliek een bakstenen omhulsel gebouwd. De klokkentoren is uit de 14de eeuw. De kerk heeft prachtige mozaïeken en een enorme cosmatenvloer. Neem deel aan een geleid bezoek om de loggia te bekijken, een aanrader. In de kerk zijn verschillende pausen begraven.
De oorsprong van de naam “Esquilino” is niet zeker. Mogelijks afgeleid van aesculi (steeneiken) die een heilige bos vormden waarin de tempel voor de goden Mefite en Giunone Lucina stond. Andere bronnen spreken over excubiae, soldaten die Romulus uitstuurde om Rome te verdedigen tegen de Sabijnse bedreigingen van Tito Tazio.
Sla rechts af Via Gioberti. Aan het einde van deze straat kom je uit aan Termini, startpunt van deze wandeling.