Stato della Città del Vaticano
→ Lees ook de tip: Vaticaanstad bezoeken: praktische gids
→ Lees ook de Romewandeling Vaticaanstad en Prati
Sinds 1929 wordt door het verdrag van Lateranen – getekend door Mussolini en paus Pius XI na lange en moeizame onderhandelingen – Vaticaanstad beschouwd als een soevereine staat met o.a. een eigen nationaliteit, volkslied, feestdag, bestuur, munt, rechtsapparaat, politie –en brandweerdiensten.
Het grondgebied is volledig omsloten door de stad Rome zodat het een enclave binnen Italië is. Met een oppervlakte van 0,44 km² is het de kleinste staat ter wereld. De grens van 3,2 km lang wordt deels beschermd door een indrukwekkende muur die de paus moest beschermen tegen aanvallen van buitenaf. Let op de witte lijn op de grond als je het Sint-Pietersplein betreedt, ook dit geeft de grens aan tussen Italië en Vaticaanstad.
Hoewel Vaticaanstad in feite Italiaans grondgebied is, heeft het een extraterritoriale status. D.w.z. dat de Italiaanse wetgeving er niet van toepassing is. Op bepaalde plaatsen – zoals het Sint-Pietersplein- heeft de Italiaanse politie wel de toelating gekregen om bepaalde veiligheidstaken te mogen uitvoeren.
Een smalle strook van drie op zestig meter langs de noordelijke colonnade van het plein is volgens het Verdrag van Lateranen ingekleurd als Italiaans grondgebied. Dit wordt echter betwist door de commissie die destijds de details van het verdrag moest uitwerken. Aangezien ze slechts een adviserende rol had, beschouwt Italië de strook tot haar grondgebied in tegenstelling tot het Vaticaan.
Het exacte bevolkingsaantal is niet gekend maar zou schommelen rond de achthonderdvijftig inwoners, voornamelijk geestelijken en de beroemde Zwitserse garde. Er werken wel minstens drieduizend personen – voornamelijk leken – maar die wonen meestal niet binnen de muren van het Vaticaan. Alleen wie in Vaticaanstad woont krijgt het recht om van bepaalde privileges gebruik te maken zoals (goedkoop) tanken in het Vaticaanse tankstation, taxfree shoppen in de supermarkt Annona (Latijn voor levensmiddelen) en vrijgesteld worden van belastingen. Officiële nummerplaten van Vaticaanstad beginnen met de letters SCV (Stato della Città del Vaticano) met het nummer één voorbehouden voor de pauselijke wagen.
Over de Vaticaanse apotheek bestaat er een leuk verhaal. Halverwege vorige eeuw deed het gerucht de ronde dat er een geneesmiddel te koop was dat ouderdom tegenging. De wachtrijen voor de deur werden zo lang dat de apotheker in de deuropening verscheen en het gerucht krachtig de kop moest indrukken.
De officiële staatstalen zijn het Latijn en het Italiaans. De meeste officiële documenten worden in beide talen opgesteld. Onder hoge geestelijken is het normaal om met elkaar in het Latijn te communiceren. Daarnaast is het de leden van de Curie toegestaan om eender welke wereldtaal te gebruiken. Om het Latijn te promoten werd door de vorige paus een heuse academie opgericht. Ongeveer zeshonderd inwoners – voornamelijk hoge geestelijken – bezitten tevens de officiële nationaliteit van Vaticaanstad zodat ze met een eigen paspoort en de daarbij horende diplomatieke voordelen kunnen reizen. Allemaal hebben ze een dubbele nationaliteit want een paspoort van het Vaticaan krijg je immers door naturalisatie en nooit door geboorte. Tot 2011 kreeg wie lange tijd in Vaticaanstad verbleef automatisch het staatsburgerschap maar deze regeling geldt enkel nog voor kardinalen of leden van de Zwitserse Garde.
Wist je dat Vaticaanstad de koploper is wat betreft de consumptie van aantal flessen wijn per inwoner? Het gemiddeld verbruik bedraagt tweeënzestig liter of zowat tweeëntachtig flessen per jaar. Het laat hiermee andere landen waar traditioneel veel wijn wordt gedronken (zoals Italië en Frankrijk) ver achter zich.
De regeringsvorm van deze ministaat is natuurlijk het pontificaat met als absoluut staatshoofd paus Franciscus. Maar wist je dat er ook een officiële regeringsleider is aangeduid? Dat is de kardinaal-staatssecretaris. Het Vaticaan beschikt over een eigen rechtsapparaat en enkele gevangeniscellen. Tot 1967 bestond de doodstraf als ultieme vergelding op het vermoorden van een paus. Deze werd echter nooit uitgesproken en werd afgeschaft door paus Paulus VI. Het Vaticaan heeft net zoals alle andere staten een eigen vlag die haar definitieve uiterlijk kreeg ten tijde van Napoleon. Ze bestaat uit een goudgele en witte verticale band met daarop het bekende pauselijke logo met de tiara en de twee sleutels. Het officiële wapenschild is hetzelfde logo maar dan op een rode achtergrond.
Hoewel Vaticaanstad geen lid is van de Europese unie gebruikt men wel de euro als betaalmiddel. De Vaticaanse bank – officieel het Instituut voor religieuze werken – drukt eigen munten met een afbeelding van de paus erop. Vaticaanstad heeft ook een eigen postbedrijf. De Posta Vaticana drukt eigen postzegels die zeer gegeerd zijn bij verzamelaars. Deze brengen naar verluidt zo goed op dat de opbrengst voor een deel gebruikt wordt om een aantal monumenten te restaureren zoals recent nog de colonnade van het Sint-Pietersplein.
De ministaat bezit heel wat gebouwen buiten het eigen grondgebied zoals de basilieken Santa Maria Maggiore, San Giovanni in Laterano en San Paolo fuori le mura. Daarnaast een hele rits paleizen zoals o.a. de Cancelleria, Propaganda Fide en Sant’Offizio. Naar verluidt zou het Vaticaan meer dan vijfduizend gebouwen bezitten verspreid over de hoofdstad Rome. Buiten Rome is er natuurlijk het bekende buitenverblijf, Villa Barberini en de Villa Cybo in Castel Gandolfo. De Engelenburcht is daar dus niet bij. Deze werd in 1870 overgedragen aan het Italiaanse leger en is vandaag een museum.
Sinds 1984 staat Vaticaanstad in zijn geheel op de werelderfgoedlijst van UNESCO. De meest bezochte plekken binnen de muren zijn niet verwonderlijk de Sint-Pietersbasiliek en het bijhorende plein, de Vaticaanse musea met de Sixtijnse kapel en de Vaticaanse tuinen. Er zijn heel wat gebouwen niet toegankelijk voor het publiek. Enkel geestelijken en sommige leken met een speciale toelating kunnen zich hier vrij bewegen. Daarmee is het één van de meest gesloten staten in de westerse wereld.
Het Vaticaan heeft een officiële website met extensie .va en een eigen radiostation/satelliet-tv. De antennes van radiostation Radio Vaticana zijn gebouwd in Santa Maria di Galeria. Dit gebied werd in 1951 door Italië geschonken aan het Vaticaan. De radiosignalen zijn naar verluidt zo krachtig dat de inwoners van Rome klagen dat ze alle andere radiostations overstemmen. Er wordt uitgezonden in zevendertig talen. Het officiële dagblad van het Vaticaan heet L’Osservatore Romano. Het kwam voor het eerst uit in 1861 onder paus Pius IX. Er zijn edities in het Italiaans, Spaans, Frans, Engels, Portugees, Duits, Pools en Malayalam (Indisch). Het dagblad wordt ’s middags uitgebracht met de datum van de volgende dag wat vaak tot misverstanden leidt. Daarnaast is er ook een eigen uitgeverij onder de naam Libreria Editrice Vaticana die al sinds 1587 de officiële uitgaven beheerd.
Net zoals de meeste landen heeft ook het Vaticaan een eigen nationaal voetbalelftal. Het is geen lid van de FIFA en de UEFA en kan daarom nooit deelnemen aan WK of EK. Het team werd opgericht door paus Johannes Paulus II die zelf voetbalkeeper was tijdens zijn jeugd. De spelers zijn voornamelijk leden van de Zwitserse Garde en werknemers van het Vaticaan. De wedstrijden tegen zowel nationale clubs als internationale elftallen krijgen best veel media-aandacht in Italië.
Binnen het Vaticaan zetelt sinds 1959 de Filmoteca Vaticana. Dit instituut verzamelt alle film- en televisiefragmenten ter wereld die te maken hebben met de persoon van de paus en het Vaticaan.
Een staat dient ook te voorzien in vervoersinfrastructuur. Binnen Vaticaanstad is er een spoorlijn van amper 1,2 km lang met een eigen treinstation onder de naam San Pietro. Jammer genoeg betreft het geen openbaar station en kan het publiek het slechts tijdens geleide bezoeken bekijken. Binnen de muren van de Vaticaanse tuinen is er een private helikopterhaven die uitsluitend door de paus gebruikt wordt.
Tenslotte nog een tip voor reizigers met een Belgisch, Duits of Nederlands paspoort. Zij krijgen vrije toegang tot het Camposanto Teutonico tijdens de voormiddaguren. De ingang bevindt zich links van de Sint-Pietersbasiliek en wordt bewaakt door de Zwitserse Garde. Echter bij het tonen van het paspoort wordt de toegang verleend. Op deze begraafplaats gesticht in de achtste eeuw door Karel de Grote liggen Duitsers, Nederlanders en Vlamingen begraven.
Lees ook de Romewandeling “Vaticaanstad en Prati”.